Kompresör

Kompresör

Şekil Kompresör


 

Scroll (Spiral) Kompresörler

 

 Scroll kompresör yapısı

Scroll tip komresörler son yıllarda geliştirilerek kullanılmaya başlanan cebri sıkıştırmalı makineler olup, birisi sabit diğeri uydu şeklinde dönen ve dar tolerans aralıkları ile çalışan iki spiral plakadan oluşmaktadır. Sıkıştırma esnasında, spirallerden biri (üstteki) sabit kalır; alttaki spiral ise rotor üzerindeki eksantrik kısma monte edildiğinden yörüngesel olarak kompresör çalıştığında en dış kısmından spiral arasına alınan gaz hacmi dönme hareketi neticesinde yuvaya doğru ötelenir ve göbekten basma hattına verilir.

Isı pompalarında kullanılan pistonlu kompresörlerin yerini günümüzde sessiz çalışan ve uzun ömürlü scroll kompresörler almıştır. Scroll kompresörler, Avrupa, Japonya ve ABD’de 12 milyon adedin üzerinde kullanılmaktadır. Hermetik scroll kompresörler uzun yıllar bakım gerektirmeden çalışabilir.

Soğutucu akışkan scroll kompresör tarafından sıkıştırılır ve eksantrik eksenli vidalar dıştan içe doğru döner. Birbiri içine geçmek suretiyle elde edilen hareketin titreşimi çok düşüktür.

Bilinen pistonlu kompresölere göre ses seviyesi 6 db(A) kadar daha düşüktür. Başka bir deyişle, ses seviyesi aynı kapasitedeki bir buzdolabı ile aynı olmuştur. Genellikle R407 C, R410A, R 404 ve R 134 soğutucu akışkanları kullanılmaktadır. Bunlar çevreye zarar vermeyen, FCKW, H-FCKW içermeyen ve yanıcı olmayan gazlardır.

 

Pistonlu Kompresörler

 

Pistonlu kompresörler, özellikle buhar yoğunluğu ve yoğuşma basıncı göreceli olarak yüksek olan soğutucu akışkanlar kullanıldığında çok uygundurlar. Bu akışkanlara örnek olarak amonyak, R-22, R407c ve R-134a sayılabilir.

Bir silindir içerisinde gidip gelme hareketiyle, bir pistonla sıkıştırma işlemini yapan bu tip kompresörlerde, tahrik motorunun dönme hareketi, bir krank-biyel sistemi ile doğrusal harekete çevrilir. Silindir durumuna göre yatay ve düşey olurlar. Yatık tipler çok yer işgal etmeleri, montajının pahalı, yağlanmasının zor oluşu gibi sebeplerle tercih edilmezler.
 

Pistonlu kompresörlerin çalışma çevrimi

Avantajları;

- Her çeşit motorla tahrik olabilirler

- Devir sayısı kayış-kasnak ve benzeri sistemlerle değiştirilebilir

- Motor üzerinden kısa devre olarak devrede kitlenme olmaz

- Tahrik motoru arıza yapınca hemen değiştirilerek aksatılmaz

- İmalat kaliteleri çok iyidir.

Dezavantajları;

- Soğutma devresinde,motorun ısı kayıpları geri pompaları için önemli bir faktördür

- Sıvı darbelerine karşı diger kompresörlere göre daha az dayanıklıdırlar.

- Soğutucu akışkan kaçakları meydana gelir ve bu çok önemli bir dezavantajdır.

 

Vidalı Kompresörler

 

Vidalı kompresörlerde, dişleri birbirini saran iki sonsuz vidadan bir tanesi diğerini hareket ettirerek gazı sıkıştırır. Emme deliği açıkken rotorların dönmesi ile gaz emilir ve emilen gaz vidalar arasındaki gittikçe daralan boşluğu rotor boyunca doldurduktan sonra emme deliği kapatılır. Rotorlar dönmeye devam ederek aradaki gazı sıkıştırır. Bunu takriben basma deliği açılır ve sıkıştırılmış gaz, dişler arasındaki boşluk sıfıra inmek suretiyle basılır. Böylece emme, sıkıştırma ve basma periyotları tamamlanmış olur

Çalışma prensibleri çok basit olduğundan vidalı kompresörlerin tamir ve bakımı kolaydır, ömürleri uzundur. Diğer kompresör tiplerine göre daha az yer kaplar, daha az titreşim yapar, kayış kasnak olmadan tahrik sistemine bağlanırlar. Hareket eden parçaların sayısı az olduğundan mekanik verimleri dolayısıyla toplam verimleri yüksektir.

 

Rotorlu Kompresörler

 

Küçük soğutma sistemlerinde kullanılan bu kompresör, bir silindir içerisinde kaçık eksenli olarak dönen bir pistondan ibarettir. Bıçaklı ve kanatlı olmak üzere 2 tip imal edilebilirler. Bu kompresörler döner tipten olduklarından, içlerinde ayrıca emme ve basma supapları yoktur ve devir sayıları oldukça yüksektir. Arada bir kavrama olmaksızın doğrudan elektrik motoru ile tahrik edilebilirler. Soğutucu akışkanın daima bir yönde hareket etmesi, yani kompresörün doğru akışlı olması sebebiyle cidar kayıpları azdır, kompresör içindeki ölü hacim küçüktür. Bu nedenle bu tip kompresörlerde dolma derecesi %70-%80 gibi oldukça yüksek değerlerdedir. Buna karşılık bıçaklar veya kanatlar ile dönen piston veya silindir arasındaki sürtünmeler nedeniyle mekanik verimleri düşüktür.

Bu tip kompresörler genellikle ev tipi buzdolaplarında, derin dondurucu, split klima, pencere tipi klimalarda, otomobil klimalarında kullanılırlar. Kanatlı tip, bıçaklı tipe göre daha yüksek kapasiteler için uygundur. 4-450 kw arası üretilirler ve kanat sayısı 4-16 arası değişir.

 

Turbo (Santrifuj)Kompresörler

 

Bu kompresörler sıkıştırma dönen çark çevresinde kanatlar ile sağlanır. Bir çarka yaklaşık 1.2 oranında sıkıştırma sağlanabildiğinden büyük sıkıştırma oranlarında, art arda çok sayıda çark kullanmak gereklidir.

Çark boyutlarını küçük tutmak için yüksek devir sayıları gerekir. Yüksek devir sayısı, dolayısıyla yüksek çıkış hızı, düşük debi halinde konstrüksiyon yönünden elverişsiz dar kanatlar gerektirir. Bu sebeple türbo kompresörler ancak yüksek akışkan debilerinde kullanılmaya uygundur. Ayrıca, sıkıştırma oranının da büyük olamamamsı nedeniyle bu tip kompresörler genel olarak düşük basınçlarda kullanılır.

Küçük olmaları, az yer kaplamaları, fiyatlarının ucuz olması, supap ve dolayısıyla ölü hacim bulunmaması, yüksek devir sayısı sayesinde elektrik motoru veya türbinle direkt bağlanabilme gibi nedenlerden turbo kompresörler geniş bir kullanım alanına sahiptir.